Hoe praat je over corona: als oorlog, straf of ramp?

Het belang van 'kaderen' of 'framing'

De coronacrisis brengt ons op onbekend terrein. Om te begrijpen wat ons overkomt, grijpen we automatisch terug naar meer bekende situaties. Dat is niet zonder gevolgen. Want de vergelijkingen of metaforen die we gebruiken - in de gedragseconomie spreken we over een 'kader' of 'frame' - bepalen mee ons denken én ons handelen.

Wat voor metaforen gebruiken we om de huidige coronacrisis te begrijpen? En wat zijn de effecten van die kaders - oorlog, straf, of ramp - op ons denken en wat voor oplossingen we zien voor deze situatie?

Zijn we in oorlog?

De Amerikaanse president Trump noemde zichzelf bijvoorbeeld al “wartime president”. En ook de Franse president Macron hanteert de oorlogsmetafoor om te duiden waarom hij ongeziene eisen stelt aan de bevolking. "Ik weet dat wat ik van u vraag ongezien is. Maar de omstandigheden vragen erom. We zijn in oorlog, een gezondheidsoorlog."

Sterktes van deze framing:

We hebben een gemeenschappelijke vijand die we moeten verslaan. Dit leidt tot gevoel van onderlinge solidariteit.
De dokters en verplegers zijn onze frontsoldaten. Werkers in de gezondheidszorg zijn nu onze helden.

Maar anderzijds leidt het frame ‘oorlog’ tot…

Naties die op zichzelf terugplooien, terwijl we internationale samenwerking nodig hebben - bijvoorbeeld bij het zoeken naar een vaccin.
Sterk gecentraliseerd leiderschap, waar weinig plaats is voor kritische burgers en andere meningen.

Of gaat het om een straf?

Deze vergelijking circuleert in conservatief-religieuze kringen en doet wat denken aan uitspraken tijdens de aids-epidemie. De nadruk ligt op het idee dat slachtoffers door hun gedrag de ziekte over zichzelf uitgeroepen zouden hebben.

Het probleem met zo’n metafoor is dat ze leidt tot leedvermaak en culpabilisering, in een periode waar we net solidariteit en samenhorigheid nodig hebben.

Covid-19 als ramp

Microbioloog Herman Goossens waarschuwde voor een “coronastorm”. Ook viroloog Marc Van Ranst stelt dat “we proberen van een grote ramp een ramp te maken”.

Sterktes van deze framing:

Culpabiliseert geen individuen
Zet aan tot solidariteit tussen individuen en ook tussen landen onderling
Laat ruimte voor een gedecentraliseerde aanpak en individueel initiatief

Anderzijds geeft het kader ‘ramp’ wel de indruk dat het om een kortstondige catastrofe kan gaan, zoals een overstroming of aardbeving. Terwijl we naar alle waarschijnlijkheid nog een hele tijd met het coronavirus moeten samenleven en dus ons gedrag langdurig aanpassen.

Want de race naar een vaccin "is geen sprint, maar een marathon"!

Zelf leren hoe je een frame ontwerpt?