logo HumanInsight
hindsight bias

HINDSIGHT BIAS, OFWEL:

“IK HEB HET TOCH GEZEGD!”

In Human Insight #4 leert u hoe u zichzelf kan wapenen tegen 'hindsight bias', een denkfout die ons oordeel vertroebelt. Het slaat op onze neiging om, nadat een gebeurtenis heeft plaatsgevonden, al snel te denken dat die voorspelbaar was.

Vorige week gebeurde in Luik iets dramatisch: Een man op penitentiair verlof pleegde een aanslag en doodde hierbij twee politieagentes en een student. Ons gevoel van veiligheid kreeg een flinke knauw.


Op zo’n momenten hebben we behoefte aan controle over de situatie en stellen we ons terecht de vraag: “Hoe kunnen we vermijden dat dit opnieuw gebeurt?” En dus bekijkt de commissie Justitie of de beslissing om de man in kwestie penitentiair verlof te verlenen gerechtvaardigd was. En of we uit deze verschrikkelijke gebeurtenis lessen kunnen trekken naar de toekomst toe.


‘Hindsight is 20/20’

Wanneer iets fout gaat is het inderdaad verstandig om de beslissingen die tot dit resultaat hebben geleid te evalueren. Ook wanneer de resultaten niet zo dramatisch zijn als in dit geval.


Maar we moeten wel op onze hoede zijn voor denkfouten. Wanneer wij humans een evaluatie maken op basis van historische feiten (hiermee bedoel ik dat de gebeurtenis zich al heeft voorgedaan; het resultaat is al gekend), hebben we de neiging in de valkuil van hindsight bias te lopen. Hindsight bias slaat op onze menselijke neiging om, nadat een gebeurtenis heeft plaatsgevonden, in overdreven mate te denken dat deze gebeurtenis voorspelbaar was. Er bestaat geen beknopte Nederlandse vertaling voor het begrip, maar wellicht kan u zich bij de ‘ik zag het aankomen’-illusie of de ‘ik heb het altijd al gezegd’-denkfout wel iets voorstellen.


“De Engelse uitdrukking “hindsight is 20/20” vat het mooi samen:

Het is makkelijk om helder inzicht te hebben

in zaken die in het verleden plaatsvonden.”


Een wetenschappelijk experiment

De psycholoog Fischhoff was de eerste die in de jaren 70 hindsight bias systematisch in kaart bracht. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog vroeg hij aan proefpersonen hoe waarschijnlijk het hen leek dat de Amerikaanse president Nixon en China’s leider Mao Zedong elkaar persoonlijk zouden ontmoeten. Het zal u niet verbazen dat de meesten dit niet erg waarschijnlijk achtten. Maar, zoals wij in 2018 weten, bracht Nixon in 1972 daadwerkelijk een staatsbezoek aan China en ontmoetten Nixon en Mao elkaar. Na deze historische ontmoeting ging Fischhoff opnieuw naar zijn proefpersonen. Hij vroeg hen naar hun oorspronkelijke inschattingen. Wat bleek? De proefpersonen waren overtuigd dat zij de ontmoeting tussen Nixon en Mao hadden zien aankomen.


Gelijkaardig onderzoek is ondertussen vele keren herhaald. Met steeds hetzelfde resultaat: achteraf overschatten wij humans allemaal de voorspelbaarheid van gebeurtenissen.


Hoe kan u zichzelf wapenen tegen hindsight bias?


Schrijf zaken neer, documenteer:


Waarom? We houden in ons hoofd een mentaal archief bij van welke aanpak in het verleden werkte, welke niet, en waarom. Het probleem hiermee is dat ons geheugen selectief werkt: we onthouden vooral die zaken die onze eigen veronderstellingen bevestigen en die ons eigen gelijk bewijzen.


Schrijf zaken dus neer op het ogenblijk dat ze zich voordoen:

  • Documenteer de argumentatie die aan de basis ligt van een genomen beslissing.
  • Neem nota’s tijdens belangrijke vergaderingen.


Zorg voor mentale afstand:


Betrapt u zichzelf (of anderen) op een ‘ik zag het aankomen’-uitspraak? Dan is de kans groot dat u spreekt vanuit hindsight bias. Hoe gaat u hiertegen in?

  • Neem wat mentale afstand om de situatie vanuit een breder perspectief te evalueren.
  • Stel uzelf deze vraag: “Zou ik deze uitspraak ook gedaan hebben vóór ik het resultaat kende?”


Nog altijd overtuigd dat ‘u het al zag aankomen’?

Neem de proef op de som! Op de site Good Judgment krijgt u de kans om voorspellingen te doen voor het jaar 2018. Zegt u het maar: Wat staat er ons dit jaar te wachten op politiek, economisch en cultureel vlak?


Wil u zelf, met uw team of organisatie aan de slag met slim denken voor betere resultaten?

We horen graag van u! Neem vrijblijvend contact.